بيمه و خانواده

عنوان : بیمه و خانواده
تنظیم کننده : سحر کمالخانی
چکیده :اکثرمردم فشارهای مالی ناشی از وقوع پيشامدهاي ناگوار را تجربه کرده اند . برخی فعالیت های مالی و بيمه اي شامل برنامه های جمع آوری ومتحد کردن پس اندازها و كمك به مديريت ريسك افراد ، ‌تلاش هایی هستند که به منظور کاهش این فشارها وکمک به امنیت وثبات اقتصادی مردم وحتی توسعه و بهبود وضعیت آنها انجام شده است . بدون شك ،‌ پیامدهای ناشی از تامین مالی درمان بیماری ها ، مرگ ومیر سرپرست خانواده و خسارات به اموال و... نیاز به سطح وسيعي از حمایت ها دارد زیرا خانوار در گیر شده با این مشکلات به سرعت به ورطه ی فقر وتنگدستی سقوط خواهد کرد. در این میان بیمه گران در سرتاسر دنیا فعالیت های بسیاری را به منظور رفع بحران هاي اقتصادي افراد و كاهش آسيب پذيري آنان انجام داده اند .

بيمه و خانواده

اکثرمردم فشارهای مالی ناشی از وقوع پيشامدهاي ناگوار را تجربه کرده اند . برخی فعالیت های مالی  و بيمه اي شامل برنامه های جمع آوری ومتحد کردن پس اندازها و كمك به مديريت ريسك  افراد ، ‌تلاش هایی هستند که به منظور کاهش این فشارها وکمک به امنیت وثبات اقتصادی مردم وحتی توسعه و بهبود وضعیت آنها انجام شده است . بدون شك ،‌ پیامدهای ناشی از تامین مالی درمان بیماری ها ، مرگ ومیر سرپرست خانواده و خسارات به اموال و... نیاز به سطح وسيعي  از حمایت ها دارد زیرا خانوار در گیر شده با این مشکلات به سرعت به ورطه ی فقر وتنگدستی سقوط خواهد کرد. در این میان بیمه گران در سرتاسر دنیا فعالیت های بسیاری را  به منظور رفع بحران هاي اقتصادي افراد و كاهش آسيب پذيري آنان  انجام داده اند .

در اين نوشتار سعي شده است تا در بخش اول ، وضعيت موجود بازار بيمه كشور در ارائه خدمات به بيمه گزاران با محوريت خانواده مورد بررسي قرار گيرد . اين خدمات بيمه اي را مي توان در رشته ي بيمه اي اشخاص شامل ( بيمه هاي عمر – بيمه هاي حوادث – بيمه هاي درمان )‌ و در ساير رشته ها در قالب طرح جامع خانه و خانواده ، بيمه اتومبيل ،‌ بيمه مسئوليت مدني به تبع آتشسوزي در قبال اشخاص ثالث ،‌بيمه ريسك هاي سياسي ، بيمه تجهيزات الكترونيكي ، بيمه كارت هاي اعتباري و عابربانك ها تقسيم بندي نمود .

در بخش دوم ، مزايا و مشكلات طرح هاي موجود به لحاظ بيمه اي واقتصادي با توجه به ماهيت محصولات ارائه شده در اين حوزه ،‌ مورد نقد وبررسي قرار گرفته است . مزاياي طرح هاي بيمه اي مرتبط با خانواده ها به لحاظ بيمه اي عبارتنداز  جنبه تاميني و حمايتي اين طرح ها و اين كه  بيمه هاي عمر از نوع بيمه هاي خسارتي نيستند . به لحاظ اقتصادي نيز اين بيمه ها داراي ويژگي هايي هستند كه در اين رابطه مي توان به تنظيم برنامه هاي خانواده و امكان انجام هزينه هاي بزرگ از محل پس انداز ماهانه ،‌ايجاد آمادگي مالي براي تامين هزينه پيش بيني نشده ، دريافت وام براساس ارزش بازخريد بيمه نامه براي حل مشكلات اقتصادي كوتاه مدت ،‌مشاركت در سود حاصل از مجموع عمليات بيمه هاي تشكيل سرمايه،‌ معافيت از پرداخت حق بيمه در صورت از كارافتادگي كامل و دايم درطول مدت بيمه، معافيت هاي مالياتي در خصوص حق بيمه و سرمايه بيمه هاي عمر اشاره نمود .

ليكن در عمل و به منظور ارائه محصولات بيمه اي به خانواده ها بيمه گران به لحاظ نوع و ويژگي خاص بيمه گزاران ويا بعضا" به لحاظ در گير شدن با قوانين ومقررات موجود با مشكلاتي روبه رو هستند كه اهم آنان به شرح ذيل مي باشد.

شناخت ناكافي افرادجامعه نسبت به خدمات بيمه اي و ملموس نبودن اين خدمات ، فقدان شركت هاي بيمه عمر تخصصي ، فقدان بانك اطلاعاتي جامع بيمه گزاران ، درصد بالاي اتكايي اجباري در بيمه هاي زندگي و پايين بودن كارمزد اتكايي ، ابهام قانوني در معافيت بيمه گزار از پرداخت ماليات براي درآمدهايي كه بابت حق بيمه هاي عمر مي پردازدوجود متغير هاي ناشناخته در زمينه ارزيابي ريسك و خطر ، محاسبه هزينه هاي اداري و بازده پول با توجه به تورم موجود در بيمه هاي عمر و پس انداز،مشكلات مربوط به بازاريابي و فروش از جمله وضعيت نامشخص كارمزد نماينده در صورت دريافت حق بيمه يكجا در بيمه هاي عمر و پس انداز ، عدم وجود حسابداري جداگانه براي بيمه هاي عمر در شركت هاي بيمه ، مشكلات مربوط به محدويت هاي سرمايه گذاري در صنعت بيمه( بر اساس آيين نامه سرمايه گذاري بيمه مركزي ) .

در بخش سوم از آن جا كه هر جامعه به لحاظ فرهنگ و پيشينه خود داراي ويژگي هاي خاصي است و محصول ارائه شده در هر سطحي بايد منطبق بر اين ويژگي ها باشد، ويژگي هاي خاص خانواده ايراني درا بعاد مختلف به شرح ذيل مورد بررسي قرار گرفته است :

1- ويژگي هاي اقتصادي ومعيشتي خانواده هاي ايراني

در خانواده ايراني ، نقش پدر يا سرپرست خانواده در خانواده ايراني نقشي برجسته است . پدر همواره مظهر فعاليت و تنها نان آور خانواده محسوب مي شود . اتكاء بيش از حد اعضاء خانواده ( همسر و فرزندان )‌به پدر يا سرپرست خانواده در زمينه اقتصادي تبعات بسياري بوجود آورده است .

براي مثال ،‌در اين ساختار فوت يا از كارافتادگي سرپرست خانواده مي تواند ضربات جبران ناپذيري بر پيكره و نظام خانواده بوجود آورد و  چه بسا در بسياري از موارد متاسفانه  معضلات اقتصادي به معضلات اجتماعي تبديل شده و مشكلات را دوچندان سازد.

در چنين ساختاري وقوع حوادث يا وقايع ( خوب يا بد ) با هزينه هاي فوق العاده و خارج از توان بودجه خانواده نيز خود مشكل آفرين خواهد بود.  هزينه هايي مانند مراسم ازدواج فرزندان يا فوت اعضاء‌خانواده ، هزينه جهيزيه ، هزينه تحصيل فرزندان و يا هزينه مربوط به درمان بيماري ها و.... اگر پيش بيني شده نباشند مي توانند فشارهاي زيادي را بر خانواده وارد سازند.

از طرف ديگر ،‌در كشورهاي در حال توسعه،  افراد يا خانواده ها بيشتر درگير مسائل روزمره هستند و بعضا" ديد بلندمدت ندارند . در اين كشورها فروش محصولي كه نتيجه آن 20سال بعد به دست مشتري مي رسد بسيار مشكل است در اين ساختار بايد تلاش كرد تا محصولات،‌ بازدهي زود هنگام تري داشته باشند تا براي افراد قابل لمس بوده و آنان احساس كنند كه اين محصول در سبد مصرف امروز آنان در دسترس مي باشد.

2- ويژگي هاي فرهنگي خانواده ايراني

خانواده ايراني به لحاظ سنتي  ، در بسياري موارد در مواجه با بحران هاي اقتصادي خويش ترجيح مي دهد از دوستان و بستگان كمك بگيرد وتمايل كمتري به استفاده از حمايت هاي اجتماعي دارد و قرار گرفتن در پوشش نهادهاي حمايتي را به عنوان آخرين ملجاء مي پذيرد . اين نوع نگرش به مسائل اجتماعي آسيب پذيري خانواده ايراني را در اين رابطه افزايش مي دهد .

‌ از  طرفي  ، بسياري از پدران و مادران كليه اهداف و آمال زندگي خود را برروي فرزندان متمركز مي سازند و  بسياري از آنان فرزندان را همه زندگي خود مي دانند و حاضرند براي آنان همه كاري انجام دهند . در همين رابطه بالا بودن هزينه هاي تحصيلي ، ايجاد شغل يا تامين مسكن فرزندان و.... خانواده را با مشكل مواجه مي سازد و از طرف ديگر ،‌ در جامعه ايراني افراد يا به عبارتي فرزندان خانواده در زمان طولاني تري به بلوغ اجتماعي مي رسند و تا رسيدن به مرحله استقلال مالي و فكري آنان ،‌ خانواده مسئوليت هاي بسياري را بايد پاسخگو باشد.در بسياري موارد مشاهده مي شود كه خانواده بعضا" به دليل گرايش هاي شديد عاطفي و فرهنگي   يا ساير ويژگي هايي كه خاص جوامع نيمه مدرن مي باشد خود را ملزم مي داند كه فرزندان شاغل و يا حتي ازدواج كرده خويش را كه به نوعي از خانواده               مستقل شده اند نيز  را از نظر مالي و اقتصادي حمايت كند و فرزندان نيز همين انتظار را از خانواده دارند كه مجموع اين كاركردها موجب فشارهاي اقتصادي بر خانواده به ويژه سرپرست خانواده مي گردد.‌

اهميتي كه خانواده براي طي مدارج تحصيلي توسط فرزندان قائل است و آمادگي براي تامين هزينه هاي آموزشي ، تعهد خانوده به برگزاري مراسم ازدواج و تامين هزينه هاي آن مانند مهريه و جهيزيه ، كمك مرسوم خانواده ايراني به تامين مسكن و خودروي فرزنداني كه حتي شاغل هستند و ازدواج كرده اند و بسياري از تعهدات ديگر نسبت به فرزندان كه معمولا" در خانواده ها ي ايراني معمول است و در ساير جوامع بي نظير يا كم نظير است ، از ويژگي هاي اجتماعي و فرهنگي خاص خانواده هاي ايراني است كه مي بايست در طراحي و تدوين طرح هاي بيمه اي توسط بيمه گران مورد توجه قرار گيرد.

در نهايت در بخش چهارم ، طرح هايي را به منظور پاسخگويي به نيازهاي خاص خانواده ايراني ارائه شده است اين طرح ها عبارتند از :

1)‌بيمه عمر و پس انداز دو نفره و بالاتر ( به تعداد اعضاء خانواده )

2) بيمه عمر مستمري تمام عمر

3) بيمه درمان تكميلي

4) بيمه تحصيلي فرزندان

5)‌بيمه خردسالان

6) بيمه عمر و پس انداز با پرداخت قسمتي از سرمايه طي دوره (‌بيمه مدرن )‌

7)بيمه جامع مسكن و اتومبيل

8) اضافه نمودن خدمات جانبي به بيمه هاي عمر از قبيل بيمه هاي داندانپزشكي و بيمه هاي درمان انفرادي

9) بيمه بازنشستگي تكميلي

نتيجه گيري

در كارگروه بيمه و خانواده ، با توجه به ويژگي هاي فرهنگي ، اجتماعي و اقتصادي خاص خانواده ايراني ازجمله اتكاء زياد اعضاء به سرپرست خانواده ، فقدان تحليل هزينه و فايده در تصميمات خانوارهاي ايراني ، فقدان نگرش بلندمدت و تمركز بر كسب بازده در كوتاه مدت ،‌ بلوغ ديررس اجتماعي و مالي فرزندان ، مسئوليت پذيري والدين نسبت به فرزندان در زمينه هاي مختلف از قبيل آموزش ، اشتغال ، ازدواج ، خريد مسكن ، خريد خودرو و... ، عدم تمايل به استفاده از حمايت نهادهاي حمايتي و فقدان نظام تامين اجتماعي فراگير در كشور و.... و نيز توجه به وضعيت موجود صنعت بيمه كشور در ارائه محصولات بيمه اي مرتبط با خانواده ها ، اين كارگروه ، سبد جديدي از محصولات بيمه اي را به منظور بر طرف نمودن اين نياز ها معرفي نموده است كه شامل انواع بيمه ها به شرح  ذيل مي باشد :

1- بيمه هاي عمر و بيمه هاي عمر و پس انداز شامل :   بيمه تامين آتيه فرزندان – بيمه جهيزيه – بيمه مهريه – بيمه تحصيلي فرزندان – بيمه خردسالان – بيمه عمر و پس انداز دونفره – بيمه عمر و پس انداز با پرداخت قسمتي از سرمايه طي دوره – بيمه مستمري – بيمه بازنشستگي 2- بيمه هاي حوادث 3- طرح هاي جامع مربوط به خانه وخانواده ، 4- بيمه جامع مسكن و اتومبيل 5- بيمه مسئوليت مدني در قبال اشخاص ثالث 6- بيمه درمان تكميلي انفرادی .

اعضاي كارگروه :

1 - محمد ابراهيم امين :رئيس هيئت مديره و مديرعامل بيمه البرز- مسئول گروه

2- مرتضي بالازاده : معاون مدير بيمه هاي اشخاص بيمه البرز- عضو 

3- ميرعلي مطهري : مدير بيمه هاي اشخاص بيمه پاسارگاد - عضو

4- ابوالحسن صدريه: مدير بيمه هاي عمروپس اندازبيمه سامان– عضو

5- مصطفي فراهاني : مديرروابط عمومي بيمه كارآفرين - عضو

6- سحر كمالخاني : كارشناس بيمه البرز – عضو و تنظيم كننده گزارش